Rus ordusunun Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra birçok ülke ve uluslararası şirket Rusya’ya karşı yaptırımları devreye aldı. Bunların içinde en çok dikkat çeken firmalardan ikisi ABD merkezli finansal hizmet şirketleri Visa ve Mastercard oldu.
Uluslararası ödeme sistemi Mastercard, 26 Şubat’tan itibaren Batı’nın yaptırım uyguladığı Rus bankalarının sisteminden bağlantısını kesildiğini paylaşmıştı. Daha sonra da Visa benzer bir karar almıştı.
Visa’dan yapılan açıklamada, şirketin gelecek günlerde tüm Visa işlemlerini durdurmak için Rusya’daki müşterileri ve ortaklarıyla birlikte çalışacağı aktarıldı.
Bu süreç tamamlandığında Rusya’da verilen Visa kartlarıyla başlatılan tüm işlemlerin artık ülke dışında çalışmayacağı kaydedilen açıklamada, Rusya dışındaki finans kurumları tarafından verilen Visa kartların da Rusya’da çalışmayacağı belirtildi.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Visa’nın Üst Yöneticisi Al Kelly, Rusya’nın Ukrayna’yı sebepsiz yere işgal etmesinin ve tanık olunan kabul edilemez olayların ardından harekete geçmek zorunda kaldıklarını ifade etti.
Kelly, “Bunun değerli meslektaşlarımız ve Rusya’da hizmet verdiğimiz müşteriler, ortaklar, üye işyerleri ve kart sahipleri üzerinde yaratacağı etkiden dolayı üzgünüz. Bu savaş ve barış ve istikrara yönelik süregelen tehdit, değerlerimiz doğrultusunda yanıt vermemizi gerektiriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Mastercard’dan yapılan açıklamada da mevcut çatışmanın benzeri görülmemiş yapısı ve belirsiz ekonomik ortam dikkate alınarak Rusya’daki ağ hizmetlerinin askıya alınmasına karar verildiği belirtildi.
Açıklamada, “Rus bankaları tarafından verilen kartlar artık Mastercard ağı tarafından desteklenmeyecek. Ülke dışında verilen herhangi bir Mastercard, Rus işletmelerinde veya ATM’lerinde çalışmayacaktır” ifadesi yer aldı.
Peki Visa ve Mastercard’ın bu yaptırımının etkileri ne olur ve bunu nasıl değerlendirmeliyiz?
Öncelikle savaşın kabul edilebilir bir yönü olmadığı konusunda hepimiz hemfikiriz sanırım. Benzer şekilde kurumsal firmalar da savaşa karşı yaptırımlar uygulayarak savaş yanlısı ülkelerin bu tutumundan vazgeçmesini istemektedir.
Ülkeler genellikle kendi iç sistemlerini kurarak kartlı islemlerin provizyon, takas ve günsonu gibi temel yapılarını yönetmektedir. Bu sayede ülke içindeki ödemelerde sorun yaşanmamaktadır.
Örneğin; ülkemizde ödeme alma, provizyon ve mutabakat yapısı BKM tarafından yürütülmektedir. Bu nedenle ülkemiz banka ve elektronik para şirketlerinin kartları ile ülkemiz POSlarından işlem yapıldığında bu işlemler Mastercard ya da Visa’ya gitmeden BKM üzerinden tamamlanmaktadır.
Bu nedenle Rusya’ya benzer bir yaptırımın ülkemize yapılması durumunda yurt içinde yer alan kartlarla yurt içi POS ve ATMlerden yapılan işlemlerin etkilenmeyeceğini; yurt içinde basılan kartların yurt dışındaki ya da ülkemizdeki POS ve ATMlerden yurt dışı kartları ile işlem yapılması durumunda etkileneceğini söyleyebiliriz. Burada BKM’nin stratejik konumunun çok kritik olduğunu görebiliyoruz.
Ülkemiz özelinde Mastercard ve Visa bağımlılığını ortadan kaldıracak bir diğer konu ise banka ve elektronik para kuruluşlarının TROY logolu kartları müşterilere sunmalarıdır. Bu durumda Discover networkünde yer alan TROY logolu ve arka yüzünde Discover-Diners-Pulse logoları bulunan kartlarla yurt dışında işlem yapılabileceği için olası bir kısıtlamada alternatif çıkış yolu olarak değerlendirilebilir. Burada gözden kaçırılmaması gereken bir konu var. Tüm TROY kartlar yurtdışında geçmiyor. TROY kartın yurt dışında geçmesi için arka yüzünde Discover-Diners-Pulse logosunun bulunması şarttır.
Mastercard ve Visa’nin yaptırımında Rusya’nın yaşayacağı sorunu;
- Ülke sınırları içindeki POS ve ATMlerden yurtdışı Mastercard ve Visa kartların işlem yapamaması
- Ülke sınırları dışındaki POS ve ATMlerden Rusya finansal kuruluşları tarafından verilen Mastercard ve Visa kartların işlem yapamaması
- Visa ile Mastercard ile yurt dışına yönelik para transferlerinin yapılmaması
- Apple Pay, Google Pay gibi global ödeme sistemlerinin yurt içinde ödemelerde kullanılamaması olarak özetleyebiliriz.
Bu konuda Rusya Merkez Bankası’ndan yapılan yazılı açıklamada, ülkede Visa ve Mastercard’la yapılan işlemlerin, Ulusal Ödeme Kartı Sistemi (MIR) ile gerçekleştirildiği ve yaptırımlardan etkilenmediği belirtildi.
Söz konusu kartlarla, Rusya’da ATM’ler, ödemeler ve para transferleriyle ilgili işlemlerin yapılmaya devam edileceğine işaret edilen açıklamada, “Rus bankaları tarafından verilen Visa ve Mastercard kartları, son kullanma tarihlerine kadar Rusya’da normal bir şekilde çalışmaya devam edecek.” ifadesine yer verildi.
Rusya’nın en büyük bankası Sberbank’tan yapılan açıklamada ise ülkenin ulusal ödeme sistemi Mir’in Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Vietnam ve Orta Asya ülkelerinde kullanılabileceği vurgulandı.
Peki bu durumda Rusya ne yaparak vatandaşlarının yurtdışında işlem yapma sorununu çözebilir?
Mastercard ve Visa dışında network ağı güçlü bir ödeme şeması ile işbirliğine gidebilir. Burada UnionPay bir adım öne çıkmaktadır.
Bu doğrultuda bir açıklama Rusya’nın en büyük bankası Sberbank’tan geldi. Bankadan yapılan açıklamada, Rus ödeme sistemi Mir ile UnionPay’in birlikte çalışacağı kartlar çıkartmak için çalışmalara başlandığı belirtildi.
Ülkenin piyasa hacmi bakımından bir diğer önemli bankası Alfa-Bank da yaptığı açıklamada, Çin ulusal ödeme sistemi UnionPay ile çalışan kartlar çıkartılması için çalışmalara başlandığını, söz konusu sistemle 180 ülkede ödeme yapılabileceği bildirildi.
Rus Tinkoff bankası da “Mir-UnionPay” kartlarına yönelik çalışmaların hızlı bir şekilde sürdüğünü duyurdu.
Gelin MIR ve UnionPay’in geçmişine kısaca bakalım.
MIR
MIR kelime anlami olarak Dünya ve Baris demektir. Rusya Merkez Bankası tarafından Mayıs 2017’de kurulan MIR ödeme sistemi, bankaya ait Ulusal Kartlı Ödeme Sistemi adlı sistem üzerinden kartlı ödemeler için kullanılmaktadır.
MIR, 153 bankanın 89 milyon kartı ile hali hazırda 269 bankanın üye işyerlerinde ve ATM’lerinde kabul edilmektedir.
MIR altyapılı kredi kartları Türkiye, Vietnam, Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ile Güney Osetya ve Abhazya’da kullanılabilmektedir.
Türkiye’de İş Bankası ve Vakıfbank ATM ve POSlarından MIR kartları ile işlem yapılabilmektedir.
UnionPay
UnionPay International (UPI), Kasım 2012’de kurulan bir China UnionPay iştirakidir. UPI, dünya çapında 1000’den fazla kurumla birlikte, 160 ülkede uluslararası kart kabul, 40’tan fazla ülke ve bölgede ise kart ihraç faaliyeti sağlamaktadır. Yüksek kalitede, uygun maliyetli ve güvenli sınır ötesi ödeme hizmetleri sağlarken, kart sahipleri ve üye işyerleri için kolaylık sağlayan yerel hizmetler sunar ve bu sayede sayısı giderek artan kart sahibi tabanına sahiptir. 500’den fazla finansal kurumun bir araya gelmesiyle 2002 yılında kurulan Unionpay ; 5 milyara ulaşan kart sayısı ile global ödeme pazarının içinde en büyük ödeme sistemi olarak kabul edilmektedir. Unionpay , aynı zamanda Çin’deki uluslararası takas sistemini de işletmektedir.Özellikle Çin ve Asya ülkelerinde çok geniş ağa sahip olan UnionPay kartlar, Çin dışında Hong Kong, Güney Kore ve Rusya gibi 40’dan fazla ülkede kullanılmaktadır.
UnionPay, yeni işbirlikleri ile dünyada büyüyen global bir kart kuruluşu ve kart kabul ağını Çin dışında 170’den fazla ülke ve bölgeye yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Unionpay’in 500’den fazla kurum ve banka ortaklığı bulunmaktadır. Bir çok ülkede kart sahiplerine sunduğu özel ayrıcalıklara ek olarak, kolay ve güvenli ödeme hizmeti sağlaması da dünya lideri konumuna yükselmesinde önemli rol oynamaktadır.
Sonuç olarak, bir ülkenin kartlı ödemelerde bağımlılıklarını azaltmak için alternatif ödeme yöntemleri ile entegre olması önemlidir. Daha da önemlisi mümkünse kendi ödeme yöntemini oluşturması ve geçerli olduğu ağları genişletmesidir.
Savaşların olmadığı ve kartlı ödemelerde dışa bağımlılığın en az olduğu bir dünya temennisiyle…
